Tramwaj jako młodszego brata wiele z koleją łączy, ale i trochę dzieli. Korzystając z zimowego spowolnienia na budowie sieci zastanówmy się, jak to pokrewieństwo będzie wyglądało w przypadku Olsztyna.
Szyny typu tramwajowego na budowie przy ulicy Płoskiego (22 listopada 2014) © OlsztyńskieTramwaje.pl
Od zakończenia I wojny światowej na ziemiach polskich torowiska kolejowe i tramwajowe buduje się już jednolicie według europejskich standardów. Wcześniej zależało to od zaboru, w którym leżało dane miasto. W zaborze rosyjskim, co w przypadku polskich tramwajów oznacza Warszawę (na wschód od Wisły, nie licząc miast nad nią samą leżących, mamy w Polsce jedną sieć tramwajową – w Elblągu – a i ta, jak wiadomo, jest poniemiecka) torowiska budowano według standardu wschodniego, czyli z rozstawem szyn 1525 mm. W pozostałych miastach było to i jest albo standardowe kolejowe 1435 mm, albo wąskotorowe 1000 mm. W Polsce akurat innych rozstawów szyn w przypadku tramwajów nie mamy, co w przypadku bardziej rozwiniętych tramwajowo krajów się zdarza – np. w niemieckim Brunszwiku, dla którego tramwaje właśnie wyprodukował Solaris (bliźniacza konstrukcja w stosunku do tej, która trafi do Olsztyna), wozy jeżdżą po szynach o szerokości 1100 mm. W Olsztynie w latach 1907-1965 mieliśmy sieć wąskotorową, metrową – takie do dziś zachowały się w Bydgoszczy, Elblągu, Grudziądzu, Łodzi i Toruniu. W pozostałych dziewięciu z 14 miast i aglomeracji, które w Polsce posiadają tramwaje, obowiązuje wspomniana kolejowa szerokość 1435 mm (Warszawa całkowicie przekuła swoje rosyjskie tory na europejski standard dopiero po II wojnie światowej – ten proces zakończono w 1948 roku).
Rodzaje szyn © Transport Szynowy (www.transportszynowy.pl)
Różnice między tramwajem a koleją występują w kwestii zasilania. Co prawda i tramwaje, i pociągi elektryczne w Polsce napędzane są prądem stałym, ale w przypadku kolei o napięciu 3000 woltów, w przypadku tramwajów (i trolejbusów zresztą także) – 600 woltów. Podobne różnice występują i w innych krajach, ale nie jest to przeszkoda w integrowaniu systemów kolejowych i tramwajowych.
Budowa szyny © Transport Szynowy (www.transportszynowy.pl)
Od lat budowane są tramwaje dwusystemowe, które bez problemu przełączają się z „miejskich” 600 V na 3000 czy 25 000 woltów, kiedy wjeżdżają na tory kolejowe. Najbardziej znanym przykładem takiego rozwiązania jest tramwaj regionalny kursujący po torach w okolicach niemieckiego Kassel, pozostałe tramwaje dwusystemowe kursują także w Niemczech i we francuskiej Miluzie.
Różnią się także szyny tramwaju i kolei – tramwaj pojedzie jednak i po szynie kolejowej, i po tramwajowej. Tak właśnie będzie w Olsztynie – przy budowie sieci zostaną zastosowane oba rodzaje szyn. Szynę kolejową znają wszyscy – prosty profil dwuteownika, czyli podwójnej litery T, u dołu szersza stopka szyny, wyżej przewężenie zwane szyjką i na górze element, po którym toczą się koła, czyli główka szyny. Szyna tramwajowa wygląda nieco inaczej. Zamiast prostej główki ma rowek, w którym porusza się obręcz koła (stąd też nazywanie tego typu szyn rowkowymi) i przypomina nieco literę Y. Taka konstrukcja pozwala na układanie szyn w jezdni czy chodniku, a nie wyłącznie wyniesionych na podkładach jak to jest w przypadku szyny typu kolejowego. Przy budowie pierwszych sieci tramwajowych stosowano jeszcze inny rodzaj szyn – szyny blokowe także posiadały rowek, który jednak wyżłobiony był po prostu w prostopadłościennym bloku szyny. Szyny rowkowe oprócz tego, że pozwalają wbudowywać torowiska w jezdnie mają też jeszcze jedną przydatną cechę – zapewniają lepsze boczne trzymanie obręczy koła.
W przypadku sieci tramwajowych szyny kolejowe stosuje się wyłącznie na odcinkach, gdzie torowisko ułożone jest na sposób kolejowy – na tzw. podsypce i podkładach. Spełnienie tego warunku to jednak nie wszystko – po szynach kolejowych tramwaje jeżdżą głównie na długich, prostych odcinkach. Słabsze trzymanie boczne odgrywa wówczas mniejszą rolę, liczą się mniejsze opory. Odcinki toru kolejowego w sieciach tramwajowych układa się zazwyczaj na odcinkach, gdzie tramwaje mają osiągać najwyższe prędkości – nie inaczej będzie i w Olsztynie. Tego typu szyny ułożone już zostały wzdłuż ulicy Witosa na odcinku między końcowym przystankiem na Jarotach a przystankiem przy skrzyżowaniu z ulicą Janowicza. Pojawią się także przy alei Sikorskiego – między Wilczyńskiego a Andersa, między wjazdem na parking przy Berlinga a Minakowskiego, na odcinku wzdłuż hipermarketu Real oraz między Tuwima a Dywizjonu 303. Z szyn kolejowych powstanie też duża część toru technicznego do zajezdni – na Dworcowej między placami Konstytucji 3 Maja i Ofiar Katynia i na Towarowej od placu Ofiar Katynia do Składowej. Oczywiście na wszystkich przejazdach przez tory (skrzyżowania i dojazdy do posesji) i przejściach przez nie na wspomnianych odcinkach ułożone zostaną szyny tramwajowe. Klasyczne szyny rowkowe znajdą się też na wszystkich przystankach oraz pozostałych niewymienionych wyżej odcinkach, czyli m.in. na całej odnodze do Kortowa wzdłuż ulicy Tuwima, na odcinku do Wysokiej Bramy wzdłuż alei Piłsudskiego i 11 Listopada, w całym Śródmieściu (Żołnierska i Kościuszki) oraz na Obiegowej i Płoskiego, gdzie tory biegną łukiem, a tramwaje muszą pokonać spore nachylenia terenu.
Dziękujemy serwisowi Transport Szynowy za udostępnienie ilustracji.
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Witosa (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Witosa (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Witosa (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Witosa (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Witosa (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Witosa (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Witosa (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Witosa (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Witosa (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Witosa (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Witosa (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Witosa (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Witosa (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Płoskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Płoskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Płoskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Płoskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Płoskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy alei Sikorskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy alei Sikorskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy alei Sikorskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy alei Sikorskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy alei Sikorskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy alei Sikorskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy alei Sikorskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy alei Sikorskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy alei Sikorskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy alei Sikorskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa zajezdni autobusowej przy alei Sikorskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa zajezdni autobusowej przy alei Sikorskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa zajezdni autobusowej przy alei Sikorskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy alei Sikorskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy alei Sikorskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Tuwima (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Tuwima (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Tuwima (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy alei Sikorskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy alei Sikorskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy alei Sikorskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy alei Sikorskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy alei Sikorskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy alei Sikorskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy alei Sikorskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy alei Sikorskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy alei Sikorskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy alei Sikorskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy alei Sikorskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy alei Sikorskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy alei Sikorskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy alei Sikorskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy alei Sikorskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy skrzyżowaniu ulic Obiegowej, Pstrowskiego i alei Sikorskiego (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Obiegowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Obiegowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Obiegowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Obiegowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Obiegowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Obiegowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Obiegowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa ulicy Obiegowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa ulicy Obiegowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa ulicy Obiegowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa podstacji trakcyjnej przy ulicy Obiegowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa ulicy Obiegowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa ulicy Obiegowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa ulicy Obiegowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa ulicy Obiegowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa ulicy Obiegowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa ulicy Obiegowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa ulicy Obiegowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa ulicy Obiegowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Kościuszki (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Kościuszki (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Kościuszki (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Kościuszki (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Kościuszki (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Kościuszki (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Kościuszki (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Kościuszki (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Kościuszki (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej na placu Konstytucji 3 Maja (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej na placu Konstytucji 3 Maja (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej na placu Konstytucji 3 Maja (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej na placu Konstytucji 3 Maja (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej na placu Konstytucji 3 Maja (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Lubelskiej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Dworcowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Dworcowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej na ulicy Towarowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Dworcowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej na placu Ofiar Katynia (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Dworcowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej przy ulicy Dworcowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej na ulicy Towarowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej na ulicy Towarowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej na ulicy Towarowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej na ulicy Towarowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej na ulicy Towarowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej na ulicy Towarowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej na ulicy Towarowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa linii tramwajowej na ulicy Towarowej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa zajezdni tramwajowej przy ulicy Towarowej i Kołobrzeskiej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa zajezdni tramwajowej przy ulicy Towarowej i Kołobrzeskiej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa zajezdni tramwajowej przy ulicy Towarowej i Kołobrzeskiej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa zajezdni tramwajowej przy ulicy Towarowej i Kołobrzeskiej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Budowa zajezdni tramwajowej przy ulicy Towarowej i Kołobrzeskiej (2 stycznia 2015) Fot. Paweł Bukowski
Dziękujemy Pawłowi Bukowskiemu za fotograficzną relację z postępów budowy na całym odcinku głównej linii.
53.778422
20.480119